Caesar, BG 1, 30     (Übersetzung)

legati: Praed.

contendere: Inf.Praes.akt.  - Cf.: 1a - AcI: se contendere et laborare (Hendiadyoin)

(6) contendisse: Inf.Perf.akt.  - Cf.: 1a - AcI: Haeduos...clientes...contendisse

(8) esse:  Inf.Praes. - Cf.: 1a - AcI: se unum esse

(9) profugisse, venisse:  Inf.Perf.akt.  - Cf.: 1a - AcI: se...profugisse et venisse

31 (2) Ea re impetrata sese omnes flentes Caesari ad pedes proiecerunt: non minus nos id contendit et laborat, ne ea, quae diximus, enuntientur, quam uti ea, quae volumus, impetremus, propterea quod, si enuntiatum sit, summum in cruciatum nos venturos videmus. (3) Locutus est pro his Diviciacus Haeduus: Galliae totius factiones sunt duae; harum alterius principatum tenent Haedui, alterius Arverni. (4) Hi cum tantopere de potentatu inter se multos annos contenderent, factum est, uti ab Arvernis Sequanisque Germani mercede arcesserentur. (5) Horum primo circiter milia XV Rhenum transierunt; posteaquam agros et cultum et copias Gallorum homines feri ac barbari adamaverunt, traducti sunt plures; nunc est in Gallia ad C et XX milium numerus. (6) Cum his Haedui eorumque clientes semel atque iterum armis contenderunt; magnam calamitatem pulsi acceperunt, omnem nobilitatem, omnem senatum, omnem equitatum amiserunt. (7) Quibus proeliis calamitatibusque fracti, qui et sua virtute et populi Romani hospitio atque amicitia plurimum ante in Gallia potuerunt, coacti sunt Sequanis obsides dare nobilissimos civitatis et iure iurando civitatem obstringere sese neque obsides repetituros neque auxilium a populo Romano imploraturos neque recusaturos, quominus perpetuo sub eorum dicione atque imperio essent. (8) Ego unus sum ex omni civitate Haeduorum, qui adduci non potuerim, ut iurarem aut liberos meos obsides darem. (9) Ob eam rem ex civitate profugi et Romam ad senatum veni auxilium postulatum, quod solus neque iure iurando neque obsidibus teneor. (10) Sed peius victoribus Sequanis quam Haeduis victis accidit, propterea quod Ariovistus, rex Germanorum, in eorum finibus consedit tertiamque partem agri Sequani, qui est optimus totius Galliae, occupavit et nunc de altera parte tertia Sequanos decedere iubet, propterea quod paucis mensibus ante Harudum milia hominum XXIIII ad eum venerunt, quibus locus ac sedes pararentur. (11) Paucis annis omnes ex Galliae finibus pellentur atque omnes Germani Rhenum transibunt; neque enim conferendus est Gallicus cum Germanorum agro neque haec consuetudo victus cum illa comparanda. (12) Ariovistus autem, ut semel Gallorum copias proelio vicit, quod proelium factum est ad Magetobrigam, superbe et crudeliter imperat, obsides nobilissimi cuiusque liberos poscit et in eos omnia exempla cruciatusque edit, si qua res non ad nutum aut ad voluntatem eius facta est. Homo est barbarus, iracundus, temerarius; (13) non possunt eius imperia diutius sustineri. (14) Nisi quid in te populoque Romano erit auxilii, omnibus Gallis idem est faciendum, quod Helvetii fecerunt, ut domo emigrent, aliud domicilium, alias sedes, remotas a Germanis, petant fortunamque, quaecumque accidit, experiantur. (15) Haec si enuntiata Ariovisto sunt, non dubito, quin de omnibus obsidibus, qui apud eum erunt, gravissimum supplicium sumat. (16) Tu vel auctoritate tua atque exercitus vel recenti victoria vel nomine populi Romani deterrere potes, ne maior multitudo Germanorum Rhenum traducatur, Galliamque omnem ab Ariovisti iniuria potes defendere.
 

Caesar, BG 1, 34      (Übersetzung)

34 (1) Quam ob rem placuit ei, ut ad Ariovistum legatos mitteret, qui ab eo postularent, uti aliquem locum medium utriusque conloquio deligeret: velle sese de re publica et summis utriusque rebus cum eo agere.

(2) Ei legationi Ariovistus respondit: si quid ipsi a Caesare opus esset, sese ad eum venturum fuisse; si quid ille se velit, illum ad se venire oportere.

(3) Praeterea se neque sine exercitu in eas partes Galliae venire audere, quas Caesar possideret, neque exercitum sine magno commeatu atque molimento in unum locum contrahere posse.

(4) Sibi autem mirum videri, quid in sua Gallia, quam bello vicisset, aut Caesari aut omnino populo Romano negotii esset.

(1) quam ob rem: Rel.Anschl.      placuit: 3.P.Sg.Perf.akt.von placere: mihi placet, ut: ich beschließe, dass

mitteret: 3.P.Sg.Konj.Imperf.akt.abhg von ut (Begehrsatz)    postularent: 3.P.Pl.Konj.Imperf.von postulare abhg.von qui (fin.Rels.)

utriusque: Gen.Sg.von uterque abhg.von medium     conloquio: Dat.fin.     deligeret: 3P.Sg.Konj.Imperf.abhg.von uti (Begehrsatz)     

Oratio obliqua:

velle: Inf.Praes - Cf.:1a - AcI: sese velle     agere: Inf.Praes.akt.abhg.von velle bei Subj.Gleichheit Inf.    cum eo: Cf.: 4

(2) respondit: 3.P.Sg.Perf.akt.von respondere     ipsi: Dat.Sg.: Cf.: 4

esset: 3.P.Sg.Konj.Imperf.von esse Irr.d.Gegenw. in der or.obl.  quid: Indefin.Pron.     opus est: cf.Abl.copiae  

venturum fuisse: Akk.Sg.m.Inf.Perf.CPA, Irr.d.Gegenw. im AcI - Cf.: 1a - AcI: sese venturum fuisse

quid: Indefin.Pron.   velit: 3.P.Sg.Konj.Praes. - Cf.: 5e - Realis in der or.obl. - velle + dopp.Akk.: quid, se  -

velit: Konj.Praes.zur Deutlichkeit, um den Irrealis vom Realis zu unterscheiden: direkt: si...opus esset...venirem (venissem) aber: vis...opportet

Direkt:

34 (1) Quam ob rem placuit ei, ut ad Ariovistum legatos mitteret, qui ab eo postularent, uti aliquem locum medium utriusque conloquio deligeret: Caesar vult de re publica et summis utriusque rebus cum eo agere.

(2) Ei legationi Ariovistus respondit: si quid mihi a Caesare opus esset, ego ad eum venirem; si quid Caesar me vult, ad me venire oportet.

(3) Praeterea neque sine exercitu in eas partes Galliae venire audeo, quas Caesar possidet, neque exercitum sine magno commeatu atque molimento in unum locum contrahere possum.

(4) Mihi autem mirum videtur, quid in mea Gallia, quam bello vici, aut Caesari aut omnino populo Romano negotii est.

Caesar, BG 1, 35    (Übersetzung)

35 (1) His responsis ad Caesarem relatis iterum ad eum Caesar legatos cum his mandatis mittit:

(2) quoniam tanto suo populique Romani beneficio adfectus, cum in consulatu suo rex atque amicus ab senatu appellatus esset, hanc sibi populoque Romano gratiam referret, ut in conloquium venire invitatus gravaretur neque de communi re dicendum sibi et cognoscendum putaret, haec esse, quae ab eo postularet:

(3) primum, ne quam multitudinem hominum amplius trans Rhenum in Galliam traduceret; deinde obsides, quos haberet ab Haeduis, redderet Sequanisque permitteret, ut, quos illi haberent, voluntate eius (iis = Haeduis) reddere illis liceret; neve Haeduos iniuria lacesseret neve his sociisque eorum bellum inferret.

(4) si id ita fecisset, sibi populoque Romano perpetuam gratiam atque amicitiam cum eo futuram; si non impetraret, sese, quoniam M. Messala M. Pisone consulibus senatus censuisset, uti, quicumque Galliam provinciam obtineret, quod commodo rei publicae facere posset, Haeduos ceterosque amicos populi Romani defenderet, se Haeduorum iniurias non neglecturum.

35 (1) his responsis relatis: Abl.abs

mittit: 3.P.Sg.Praes.akt.von mittere - historisches Praesens: er schickte = Nebenzeit cf. Zeitenfolge!

(2) quoniam: kaus.     adfectus: Nom.Sg.m.P.P.P.: Part.coni.

cum: cum modale: indem, dadurch dass     in consulatu suo: innerhalb, während seines Konsulates - Abl.temp.: cf. in + Abl.     

appellatus esset: 3.P.Sg.Konj.Plusqupf. abhg.von cum - Cf.: 2d vorztg.    

referret: 3.P.Sg.Konj.Imperf. abhg.von quoniam  - Cf.: 2d gleichztg.     invitatus: Nom.Sg.m.P.P.P.: Part.coni. konzessiv

(1) His responsis ad Caesarem relatis iterum ad eum Caesar legatos cum his mandatis mittit:  

(2) quoniam tanto meo populique Romani beneficio adfectus, cum in consulatu meo rex atque amicus ab senatu appellatus es, hanc mihi populoque Romano gratiam refers, ut in conloquium venire invitatus graveris neque de communi re dicendum tibi et cognoscendum putes, haec sunt, quae a te postulo:

(3) primum, ne quam multitudinem hominum amplius trans Rhenum in Galliam traduxeris; deinde obsides, quos habes ab Haeduis, redde Sequanisque permitte, ut, quos illi habent, voluntate tua reddere illis liceat; neve Haeduos iniuria lacessiveris neve his sociisque eorum bellum intuleris!         

(4) si id ita feceris, mihi populoque Romano perpetua gratia atque amicitia tecum erit; si non impetrabo, (ego), quoniam M. Messala M. Pisone consulibus senatus censuit, uti, quicumque Galliam provinciam obtinet, quod commodo rei publicae facere potest, Haeduos ceterosque amicos populi Romani defendat, Haeduorum iniurias non neglegam.

Caesar, BG 1, 36     (Übersetzung)

36 (1) Ad haec Ariovistus respondit: ius esse belli, ut, qui vicissent, iis, quos vicissent, quem ad modum vellent, imperarent. Item populum Romanum victis non ad alterius praescriptum, sed ad suum arbitrium imperare consuesse.

36 (1) respondit: 3.P.Sg.Perf.akt.: er antwortete = Nebenzeit cf. Zeitenfolge!

esse: Inf.Praes. AcI: ius esse - Cf.: 1a     vicissent: 3.P.Pl.Konj.Plusqupf. - Cf.: 2d vorztg. Rel.Satz    

36 (1) Ad haec Ariovistus respondit: ius est belli, ut, qui vicerunt, iis, quos vicerunt, quem ad modum velint, imperent. Item populus Romanus victis non ad alterius praescriptum, sed ad suum arbitrium imperare consuevit.

Caesar, BG 1, 40       (Übersetzung)

(1) Haec cum animadvertisset, convocato consilio omniumque ordinum ad id consilium adhibitis centurionibus vehementer eos incusavit:

primum quod, aut quam in partem aut quo consilio ducerentur, sibi quaerendum aut cogitandum putarent. (2) Ariovistum se consule cupidissime populi Romani amicitiam adpetisse; cur hunc tam temere quisquam ab officio discessurum iudicaret? (3) Sibi quidem persuaderi cognitis suis postulatis atque aequitate condicionum perspecta eum neque suam neque populi Romani gratiam repudiaturum.

(4) Quod si furore atque amentia impulsum bellum intulisset, quid tandem vererentur? Aut cur de sua virtute aut de ipsius diligentia desperarent? (5) Factum eius hostis periculum patrum nostrorum memoria, cum Cimbris et Teutonis a C. Mario pulsis non minorem laudem exercitus quam ipse imperator meritus videbatur; factum etiam nuper in Italia servili tumultu, quos tamen aliquid usus ac disciplina, quam a nobis accepissent, sublevarent.

(6) Ex quo iudicari posse, quantum haberet in se boni constantia, propterea quod, quos aliquamdiu inermes sine causa timuissent, hos postea armatos ac victores superassent. (7) Denique hos esse eosdem Germanos quibuscum saepe numero Helvetii congressi non solum in suis sed etiam in illorum finibus plerumque superarint, qui tamen pares esse nostro exercitui non potuerint. (8) Si quos adversum proelium et fuga Gallorum commoveret, hos, si quaererent, reperire posse diuturnitate belli defatigatis Gallis Ariovistum, cum multos menses castris se ac paludibus tenuisset neque sui potestatem fecisset, desperantes iam de pugna et dispersos subito adortum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. (9) Cui rationi contra homines barbaros atque imperitos locus fuisset, hac ne ipsum quidem sperare nostros exercitus capi posse.

(10) Qui suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itineris conferrent, facere arroganter, cum aut de officio imperatoris desperare aut praescribere viderentur. (11) Haec sibi esse curae; frumentum Sequanos, Leucos, Lingones subministrare, iamque esse in agris frumenta matura; de itinere ipsos brevi tempore iudicaturos.

(12) Quod non fore dicto audientes milites neque signa laturi dicantur, nihil se ea re commoveri: scire enim, quibuscumque exercitus dicto audiens non fuerit, aut male re gesta fortunam defuisse aut aliquo facinore comperto avaritiam esse convictam. (13) Suam innocentiam perpetua vita, felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam.

(14) Itaque se, quod in longiorem diem conlaturus fuisset, repraesentaturum et proxima nocte de quarta vigilia castra moturum, ut quam primum intellegere posset, utrum apud eos pudor atque officium an timor plus valeret.  (15) Quod si praeterea nemo sequatur, tamen se cum sola decima legione iturum, de qua non dubitet, sibique eam praetoriam cohortem futuram.

Huic legioni Caesar et indulserat praecipue et propter virtutem confidebat maxime.

(1) incusavit: 3.P.Sg.Perf.akt.: Verbum dicendi - or.obl.davon abhg. - Nebenzeit:  cf. Zeitenfolge!

ducerentur: 3.P.Pl.Konj.Imperf.pass.- indir.Fragesatz: abhg.von putarent: gleichztg.

sperare:  Inf.Praes. - Cf.: 1a - AcI: ne ipsum quidem sperare + AcI Futur

capi posse: Inf.Praes. für den Inf.Futur pass. (nostros exercitus captum iri - sperat fore, ut nostri exercitus capiantur)

(10) conferrent: 3.P.Pl.Konj.Imperf.akt. - Cf.: 2d gleichzgt.  facere: Inf.Praes.akt. - Cf.: 1a - AcI: (illos) facere

desperare, praescribere: Inf.Praes.akt. abhg. von viderentur: NcI

viderentur: 3.P.Pl.Konj.Imperf.pass. - Cf.: 2d gleichzgt. abhg.von cum (Kausales cum)

(11) esse: Inf.Praes. - Cf.: 1a - AcI: haec...esse + Dat.fin.

subministrare: Inf.Praes.akt. - Cf.: 1a - AcI: Sequanos, Leucos, Lingones...subministrare

esse: Inf.Praes. - Cf.: 1a - AcI: frumenta matura...esse

iudicaturos (esse): Akk.Pl.m.Inf.Futur akt. - Cf.: 1a - AcI: ipsos...iudicaturos esse

(12)  fore: Inf.Futur (= futuri esse), laturi (esse) - abhg.von dicantur: NcI

dicantur: 3.P.Pl.Konj.Praes.pass. Nach längerer Rede Tempuswechsel: Lebhaftigkeit - Cf.: 5. Zusatz c) gleichzgt. (non erunt dicto audientes milites neque signa ferent)

commoveri: Inf.Praes.pass. scire: Inf.Praes.akt.  - Cf.: 1a - AcI: se...commoveri: (se)...scire

fuerit: 3.P.Sg.Konj.Perf. - Cf.: 5. Zusatz c)  vzgt.

defuisse: Inf.Perf., esse convictam: Inf.Perf.pass.  - Cf.: 1a - AcI: fortunam defuisse, avaritiam convictam esse

(13) perspectam esse: Akk.Sg.f.Inf.Perf.pass.  - Cf.: 1a - AcI: suam innocentiam, felicitatem esse perspectam

(14) conlaturus fuisset: 3.P.Sg.m.Konj.Plusqupf.coniug. periphr. vzgt.

repraesentaturum,  moturum (esse): Akk.Sg.m.Inf.Futur akt.  - Cf.: 1a - AcI: se...repraesentaturum esse...moturum esse      intellegere: Inf.Praes.akt. - abhg.von posset

posset: 3.P.Sg.Konj.Imperf. abhg.von ut fin.  - Cf.: 2d gleichzgt.

valeret: 3.P.Sg.Konj.Imperf. abhg.von utrum (Abhg.Fragesatz) - Cf.: 2d gleichzgt.

(15) sequatur: 3.P.Sg.Konj.Praes. - Cf.: 5. Zusatz c) gleichzgt.

iturum (esse): Akk.Sg.m.Inf.Futur akt.  - Cf.: 1a - AcI: se...iturum esse

dubitet: 3.P.Sg.Konj.Praes.akt. - Cf.: 5. Zusatz c) gleichzgt.

futuram (esse): Akk.Sg.f.Inf.Futur - Cf.: 1a - AcI: eam cohortem futuram esse

1 auch mögl. (Kühner, Stegmann 2 p.541)

Direkt:

(1) Haec cum animadvertisset, convocato consilio omniumque ordinum ad id consilium adhibitis centurionibus vehementer eos incusavit:

Primum quod, aut quam in partem aut quo consilio ducamini, vobis quaerendum aut cogitandum putatis? (2) Ariovistus me consule cupidissime populi Romani amicitiam adpetivit; cur hunc tam temere quisquam ab officio discessurum esse iudicet? (3) Mihi quidem persuadetur cognitis meis postulatis atque aequitate condicionum perspecta eum neque meam neque populi Romani gratiam repudiaturum.

Livius Ab urbe condita II, 12, 9    

(9)"Romanus sum" inquit, "ciuis; C. Mucium vocant. Hostis hostem occidere volui, nec ad mortem minus animi est, quam fuit ad caedem; et facere et pati fortia Romanum est. (10) Nec unus in te ego hos animos gessi; longus post me ordo est idem petentium decus. Proinde in hoc discrimen, si iuvat, accingere, ut in singulas horas capite dimices tuo, ferrum hostemque in vestibulo habeas regiae! Hoc tibi iuventus Romana indicimus bellum. (11) Nullam aciem, nullum proelium timueris! Uni tibi et cum singulis res erit." 

Übersetzung:

(9) C. Mucius sagte: „Ich bin ein römischer Bürger. Gaius Mucius nennt man mich. Als Feind wollte ich den Feind töten, aber zum eigenen Tod habe ich nicht weniger Mut als ich sie zur Ermordung hatte. Mutiges zu tun und Mutiges zu erleiden, das ist römisch. (10) Und nicht als einziger habe ich gegen dich diesen Mut aufgebracht. Hinter mir steht eine lange Reihe Männer, die denselben Ruhm anstreben. Daher rüste dich gegen diese Gefahr, wenn es dir Spaß macht, von Stunde zu Stunde um dein Leben zu kämpfen und einen bewaffneten Feind im Eingang des Königszelts zu haben! Das ist der Krieg, den wir, die römischen jungen Männer, dir ansagen. (11) Fürchte dich nicht vor irgendeinem Heer, vor irgendeiner Schlacht! Du ganz allein wirst es jeweils nur mit einem zu tun haben.“

Direkt:

(9) (C. Mucius) inquit: Romanum civem se esse. C. Mucium  se vocare. Hostem se occidere voluisse, nec ad mortem minus animi esse quam fuisse ad caedem; et facere et pati fortia Romanum esse. (10) Nec unum in illum se hos animos gessisse; longum post se ordinem esse idem petentium decus. Proinde in hoc discrimen, si iuvaret, accingeretur, ut in singulas horas capite dimicaret, ferrum hostemque in vestibulo haberet regiae. Hoc illi iuventutem Romanam indicere bellum. (11) Nullam aciem, nullum proelium timeret! Uni illi et cum singulis rem futuram esse." 

Nepos, Themistocles 7, 4

(7,4) hos postquam Athenas pervenisse ratus est, ad magistratum senatumque Lacedaemoniorum adiit et apud eos liberrime professus est: Atheniensis meo consilio, quod communi iure gentium facere possent, deos publicos suosque patrios ac penates, quo facilius ab hoste possent defendere, muris saepserunt neque in eo, quod inutile erat Graeciae fecerunt. (7,5) nam illorum urbs ut propugnaculum oppositum est barbaris, apud quam iam bis classes regiae fecerunt naufragium. (7,6) Lacedaemonii autem male et iniuste faciunt, qui id potius intuentur, quod ipsorum dominationi quam quod universae Graeciae utile est. Quare, si vestros legatos recipere vultis, quos Athenas miserant, me remittite, aliter hos numquam in patriam recipient.

Übersetzung

Als er nun glaubte, dass sie in Athen angelangt seien, trat er vor die Behörde und den Rat der Lakedaimonier und bekannte vor ihnen ganz freimütig: auf seinen Rat hätten die Athener, was sie auch nach dem gemeinsamen Völkerrecht tun dürften, die Staats-, sowie ihre vaterländischen und Hausgötter, um sie leichter vor dem Feind zu schützen, mit Mauern umschlossen, und darin hätten sie nichts getan, was gegen den Vorteil Griechenlands wäre. Denn ihre Stadt liege den Barbaren gegenüber wie ein Bollwerk da, an dem die Flotten des Perserkönigs schon zweimal gescheitert seien. Die Lakedaimonier aber handelten weder löblich, noch recht, wenn sie mehr ins Auge fassten, was ihrer eigenen Herrschaft, als was dem gesamten Griechenland dienlich sei. Daher möchten Sie, wenn sie ihre eigenen nach Athen geschickten Gesandten wiederhaben wollten, ihn selbst zurücksenden: sonst würden sie diese nie wieder in ihr Vaterland zurückkehren sehen.

Direkt:

(9) (C. Mucius) inquit: Romanum civem se esse. C. Mucium  se vocare. Hostem se occidere voluisse, nec ad mortem minus animi esse quam fuisse ad caedem; et facere et pati fortia Romanum esse. (10) Nec unum in illum se hos animos gessisse; longum post se ordinem esse idem petentium decus. Proinde in hoc discrimen, si iuvaret, accingeretur, ut in singulas horas capite dimicaret, ferrum hostemque in vestibulo haberet regiae. Hoc illi iuventutem Romanam indicere bellum. (11) Nullam aciem, nullum proelium timeret! Uni illi et cum singulis rem futuram esse." 

  Home         Grammatik