Home   Grammatik   Links   Metrik   Realien   Schriftsteller   Inhalt


METRIK

    Verslehre

    Hexameter (Versus herous)

        Versus aureus (Golden line)

        Versus argenteus (Silver line)

        Versus spondiacus

    Pentameter

    Sprechpausen (Zäsuren)

         caesura semiternaria

          caesura semiquinaria

          caesura trochaica  κατ τρίτον τροχαον

          caesura semiseptenaria

          Bukolische Diärese

          Interpunktionszäsur

          Wortzäsur (podische Zäsur)

          Weibliche Zäsur nach der 1. Kürze der 2. Hebung

          Weibliche Zäsur nach der 1. Kürze der 4. Hebung

    Elegisches Distichon         

 

Verslehre

o   Lange Silben können betont oder unbetont sein

o   Kurze Silben sind immer unbetont

o   Nach einer unbetonten langen Silbe oder zwei kurzen muss eine betonte folgen

o   Die erste Silbe im Vers ist immer lang und betont und bei den letzten zwei Wörtern des Verses stimmen Wort- und Versbetonung überein:
dícere fórmas - mutástis et íllas - orígine múndi - víndice núllo - rectúmque colébat...
damit stehen drei von sechs betonten Silben (Hebungen) fest

o   Ein Diphthong (ae, au, eu, oe) ist immer lang

o   Eine Silbe, auf die mindestens zwei Konsonanten folgen, ist ebenfalls lang (animús mutatas)

o   Lang sind bei der a-, e- und i-Konj.: Infinitive: laudáre, laudári, monére, monéri...

o   Lang ist bei der a- und i-Konj. das P.P.P.: laudátus, audítus

o   Lang sind bei der a-, e- und i-Konj. die Imperative: laudáte, monéte, audíte

o   Lang ist bei der a- und o-Dekl. der Abl. Sg.: sponte suá, nulló cogente, patulá Iovis...

Das Zusammentreffen von Vokal (+m) am Wortende mit (h+) Vokal am Anfang des folgenden Wortes (= Hiat) wird vermieden durch:

1. Elision : primaqu(e) ab - saep(e) ubi - peregrin(um) ut - quant(um) (h)aec - perqu(e) (h)iemes.
    Horaz, Serm. 1, 3, 20: n
úllan(e) habés viti(a)? ímm(o) ali(a) háud fortásse minóra
    Vergil, Aen. 3, 658: m
ónstr(um) horrénd(um), infórm(e), ingéns, cui lúmen adémptum
    Ovid, Met. 7, 131:
Qu
ṓs ubi vī́derū́nt prae(a)cū́tae cū́spidis hā́stas
    H
oraz, Serm. 1, 9, 38:
sī́ m(e) ămăs, ī́nquīt pā́ul(um) hīc ā́dēs. ī́ntĕreā́
m, si

    Zusatz: Elision kann vernachlässigt werden
        bei Interjektionen:
            Ovid, Met.14, 832:
Ṓ et dé Latiá, o ét de génte Sabína
        bei starker Interpunktion:
            Verg. Aen. 1, 16:
Pósthabitá coluísse Samó: hic íllius árma
            
Ovid, Met.3, 501: vḗrbă lŏcū́s, dīct̆ṓquĕ vălḗ 'văī́nquĭt ĕt Ḗcho

       
wenn ein langer Vokal einem kurzen vorausgeht:
           
Verg.Aen.4, 667: Lā́mēntī́s gĕmĭtū́qu(e) ēt fḗmĭnĕṓ ŭlŭlā́tu

       
Elision am Versende (Versus hypermeter):
            Verg.Aen. 4, 558: ṓmnĭă Mḗrcŭrĭṓ sĭmĭlī́s, vōcḗmquĕ cŏlṓrēmqu(e)
                 
                      ḗ
t crinī́s flavṓs et mḗmbra decṓra iuvḗnta

2. Aphärese : nur bei es bzw. est wird das e nicht gesprochen: sata (e)st - nimium (e)st - via (e)st
3. Synizese : de-inde =
deinde
   
Ovid, Met. 7, 151:dentibus horrendus custos erat arboris aur e⁀æ      

akatalektisch: ein Vers, dessen letzter Versfuß vollständig ist.
katalektisch (Katalexe:
κατάληξις): ein Vers, dessen letzter Versfuß unvollständig ist

Zäsur: Pause (Wortende) innerhalb eines Metrums oder Versfußes
Dihärese: Pause (Wortende) nach einem Metrum oder Versfuß

Männliche Zäsur: Einschnitt nach einer Länge
Weibliche  Zäsur: Einschnitt nach einer Kürze (erste Kürze beim Daktylus)

Zur Bezeichnung der Quantität einer Silbe sind in der Verslehre folgende Zeichen üblich:
Das kleinste Element in einem Vers (mindestens 2 Kürzen) ist das Metrum oder der Versfuß. Die wichtigsten Versfüße sind folgende Grundversfüße:

  Kürze       

 ̲   Länge   

, X   anceps: kurz oder lang 

                                 

Hexameter

Der Hexameter besteht aus 6 Daktylen, der letzte Versfuß ist aber immer zweisilbig, d.h. ein Trochäus oder ein Spondäus (anceps = x =

iudicis ora sui, sed erant sine vindice tuti   (Ovid, Met. 1, 93)

Iuppiter alter avus: socero quoque glorior illo   (Ovid, Met. 6, 176)

Für einen Daktylus kann auch ein Spondeus stehen (die zwei Kürzen können durch eine Länge ersetzt werden)

nam caelo terras et terris abscidit undas   (Ov. Met. 1, 22)


im 5. Versfuß sehr selten: versus spondiacus:

Perqu(e) hiemes ǁ aestusqu(e) et ǁ inaequales autumnos   (Ovid, Met. 1, 117)

non prius ex illo flagrantia declinavit    (Catull 64, 91)

corpora constabunt ex partibus infinitis   (Lukrez, 1, 616)

saxa per et scopulos et depressas convallis   (Verg.Georg. 3, 276)

pro molli viola, pro purpureo narcisso   (Verg.Ecl. 5, 38)

constitit atqu(e) oculis Phrygi(a) agmina circumspexit   (Verg. Aen. 2, 68)

proximus huic, longo sed proxumus intervallo   (Verg. Aen. 5, 320)
 

Der Hexameter hat also folgendes Schema: 


Durch die Anhäufung von Spondeen (Längen) bewirkt der Dichter eine gewisse Verzögerung, Feierlichkeit, Ernst, Trauer, Getragenheit, Anstrengung, Mühe und in Verbindung mit dunklen Vokalen (a, o, u) etwas Drohendes, Unheilvolles, Gewaltiges:

nam caelo terras et terris abscidit undas   (Ov. Met. 1, 22)

tum primum siccis aer fervoribus ustus   (Ov. Met. 1, 119)

perfusam multo natorum sanguine Terram   (Ov. Met. 1, 157)

in frondem crines, in ramos bracchia crescunt,   (Ov. Met. 1,  550)

effusus Pindo spumosis volvitur undis   (Ov. Met. 1, 570)

aeternum nostros luctus extendit in aevum   (Ov. Met. 1, 663)

ignavus bubo, dirum mortalibus omen     (Ov. Met. 5, 550)

serius aut citius sedem properamus ad unam (Ov. Met. 10, 32)

luctantes ventos tempestatesque sonoras.   (Verg. Aen. 1, 53)

Ill(i) indignantes magno cum murmure montis   (Verg. Aen. 1, 55)

Apparent rari nantes in gurgite vasto   (Verg. Aen. 1, 118)

Durat(e), et vosmet rebus servate secundis   (Verg. Aen. 1, 207)

erramus, vent(o) huc vastis et fluctibus acti    (Verg. Aen. 1, 333)

involvens umbra magna terramque polumque   (Verg. Aen. 2, 251)

Invadunt urbem somno vinoque sepultam   (Verg. Aen. 2, 265)

ill(i) inter sese magna vi bracchia tollunt   (Verg. Georg. 4, 174)

   

Mit vielen Daktylen (Kürzen) drückt der Dichter Lebhaftigkeit, Bewegung, Unruhe, Eile und in Verbindung mit hellen Vokalen (e, i, (ae, y)) Fröhlichkeit aus (action!), meist mit einem Verb der Bewegung.

 

Laetus abit gaudetque malo Berecynthius heros    (Ov. met. 11, 106)

donec eris sospes, multos numerabis amicos   (Ov.Tristia 1,9,5)

 

Die Kürzen (Daktylen) drücken die Schnelligkeit der Pferde und die p Alliteration das Stampfen ihrer Hufe aus - Lautmalerei (Onomatopoiie)

quadrupedante putrem sonitu quatit ungula campum   (Verg. Aen. 8, 596):

 

Die 5 Daktylen drücken:

a) die Schnelligkeit der flüchtenden Zeit aus:

Sed fugit interea fugit irreperabile tempus   (Verg. Georg. 3 284)

b) die raschere Bereitschaft, Waffen einzusetzen:

Saevior ingeniis et ad horrida promptior arma  (Ov. met.1,126)

c) weitere Beispiele:

Panditur interea domus omnipotentis Olympi,   (Verg. Aen. 10, 1)

Radit iter liquidum celeres neque commovet alas   (Verg. Aen. 5, 219)

in mare purpureum violentior effluit amnis    (Verg. Georg. 4, 373)

Solve metus; feret haec aliquam tibi fama salutem.  (Verg. Aen. 1, 463)
obstipu
er(e) animi, gelidusque per ima cucurrit   (Verg. Aen. 2, 120)
su
b pedibusque deae clipeique sub o
rbe teguntur.  (Verg. Aen. 2, 227)
et gener
auxilium Priamo Phrygibusque ferebat   (Verg. Aen. 2, 344)
impulit;
illa Noto citius volucrique sagitta    (Verg. Aen. 5, 244)

nix tegit alta duas; totid(em) inter utramque locavit   (Ov. Met. 1, 50)

haec super inposuit liquid(um) et gravitate carentem   (Ov. Met. 1, 67)
co
nciliumque vocat: tenuit mora nulla vocatos   (Ov. Met. 1, 167)
re
x superum trepidare vetat subolemque priori   (Ov. Met. 1, 251)
te
ctaque cumque suis rapiunt penetralia sacris.   (Ov. Met. 1, 287)

protinus alter amat, fugit altera nomen amantis   (Ov. Met. 1, 474)

aspera, qua properas, loca sunt: moderatius, oro   (Ov. Met. 1, 510)
cu
rre fugamqu(e) inhibe, moderatius insequar ipse   (Ov. Met. 1, 511)
pe
rdere blanditias iuvenis deus, utque monebat   (Ov. Met. 1, 531)
occulu
it tenuitque fugam rapuitque pudorem.   (Ov. Met. 1, 600)
quae
sit; at illa patrem sequitur sequiturque sorores   (Ov. Met. 1, 643)
su
bcubuiss(e) oculos adopertaque lumina somno   (Ov. Met. 1, 643)

aethera digreditur Ciconumqu(e) Hymenaeus ad oras   (Ovid, Met. 10, 2)
 

Bei häufiger Elision und / oder Aphärese hat man das Gefühl der Unbeholfenheit, der Schwerfälligkeit, der Aufregung, es kann auch ein Weinen... ausgedrückt werden.
monstr(um) horrend(um), inform(e), ingens, cui lumen ademptum  (Verg.Aen. 3, 658)

Ecc(e) aut(em) elapsus Pyrrhi de caede Polites (Verg.Aen. 2, 256)

   

 

Der Hexameter endet meist mit einem drei- oder zweisilbigen Wort, selten mit einem oder zwei einsilbigen. Die Bedeutung des Wortes wird besonders hervorgehoben:

Illic, ut perhibent, aut intempesta silet nox,   (Verg. Georg. 1, 247)

quae vigilanda viris. vel cum ruit imbriferum ver,   (Verg. Georg. 1, 313)

spicea iam campis cum messis inhorruit et cum   (Verg. Georg. 1, 314)

dat latus; insequitur cumulo praeruptus aquae mons   (Verg. Aen. 1, 105)

sternitur exanimisque tremens procumbit humi bos.   (Verg. Aen. 5, 481)

victorem Buten immani corpore, qui se   (Verg. Aen. 5, 372)

'Aeole, namque tibi divom pater atqu(e) hominum rex   (Verg. Aen. 1, 65)

explorare labor; mihi iussa capessere fas est.   (Verg. Aen. 1, 77)

tum pietate grav(em) ac meritis si forte virum quem    (Verg. Aen. 1, 151)

Palladis auxiliis semper stetit. Impius ex quo   (Verg. Aen. 2, 163)

spes Danaum, fractae vires, aversa deae mens.   (Verg. Aen. 2, 170)

procubuit viridique in litore conspicitur sus.   (Verg. Aen. 8, 83)

sideribus similes oculos, videt oscula, quae non   (Ovid, Met. 1, 499)

voce nova captus custos Iunonius 'at tu,   (Ovid, Met. 1, 678)

adficit: ictus erat, qua crus ess(e) incipit et qua   (Ovid, Met. 6, 255)

principibus placuisse viris non ultima laus est.   (Hor. Epist. 1,17,35)

Omnis Aristippum decuit color et status et res,   (Hor. Epist. 1,17,23)

vitabit chlanidem, morietur frigore, si non   (Hor. Epist. 1,17,31)

propugnat nugis armatus: 'Scilicet, ut non   (Hor. Epist. 1,18,16)

Parturient montes, nascetur ridiculus mus   (Hor. Ars poet. 139)

cantat et adponit 'meus est amor huic similis; nam   (Hor. Serm. 1, 107)

 

Versus aureus (Golden line):

parallele Wortstellung:
2 Adjektiva,
1 Verb, 2 Substantiva ( a
b
VAB, aBVAb , AbVaB , ABVab )

mollia securae peragebant otia gentes  (Ovid, Met.I,100)

lurida terribiles miscent aconita novercae   (Ovid, Met. I, 147)

foeda Lycaoniae referens convivia mensae   (Ovid, Met. I, 165)

pulchra verecundo suffuderat ora rubore   (Ovid, Met. I, 484)

obviaque adversas vibrabant flamina vestes,  (Ovid, Met. I, 528)

nuda superfusis tinguamus corpora lymphis  (Ovid, Met. II, 459)

candida puniceo perfudit membra cruore   (Ovid, Met. II, 607)

tristia sanguinea lambentem vulnera lingua   (Ovid, Met. III, 57)

tempora maturae visurus longa senectae   (Ovid, Met. III, 347)

limosoque novae saliunt in gurgite ranae   (Ovid, Met.VI, 381)

flammifera gemini fumant aspergine postes   (Ovid, Met.XIV, 796)

ingestoque avidum pinguescere corpore corpus   (Ovid, Met.XV, 89)

grandia per multos tenuantur flumina rivos.   (Ovid. remed. 445)

aurea purpuream subnectit fibula vestem   (Vergil, Aen. IV, 139)

 

Versus argenteus (Silver line):

chiastische Wortstellung -  2 Adjektiva, 1 Verb, 2 Substantiva ( abVBA, aBVbA , AbVBa , ABVba )

terribilem picea tectus caligine vultum (Ovid, Met. I, 265)

puniceum curva decerpserat arbore pomum (Ovid, Met.V, 585)

annuus exactis completur mensibus orbis (Vergil, Aen. V, 46)

ingentis Rutulae spectabit caedis acervos  (Vergil, Aen. X, 245) 

inpositos duris crepitare incudibus enses  (Vergil, Georg. II 540)

Tantus ab exiguo crudescit sanguine Mavors! (Statius, Theb. VII, 624)

Assyrias Latio maculavit sanguine Carrhas  (Lucan, Pharsal. I, 105)

Hesperios audax veniam metator in agros  (Lucan, Pharsal. I, 382)

 

Pentameter

zerfällt in 2 Teile (Hemistichien). Der erste Teil besteht aus 2 Daktylen oder Spondeen und einer langen Silbe, die den Schluss eines Wortes bildet. Der 2. Teil besteht immer aus 2 Daktylen und einer langen oder kurzen Silbe am Ende des Verses.

 

labitur ex oculis ǁ nunc quoque gutta meis   (Ov.Trist. 1,3,4)

Tempora si fuerint ǁ nubila solus eris.   (Ov.Trist. 1,9,6)

Candida pax homines, ǁ trux decet ira feras.   (Ov. Ars am. 3, 502)

     

Sprechpausen (Zäsuren):

Für das Verstehen der sprachlichen Struktur eines Hexameters - wichtig für das Übersetzen - sind die Sprechpausen oder Zäsuren. Zäsur nach einer Hebung heißt männlich, nach einer Senkung weiblich.

 

1. – Pause nach dem 3. Halbfuß (= 2. Hebung): Trithemimeres (caesura semiternaria)

2. – Pause nach dem 5. Halbfuß (= 3. Hebung): Penthemimeres (caesura semiquinaria)

3. – Pause nach der 1. Kürze des 3. Daktylus: trochäische Zäsur  (κατ τρίτον τροχαον)

4. – Pause nach dem 7. Halbfuß (= 4. Hebung): Hephthemimeres (caesura semiseptenaria)

5. - Pause nach dem 4. Fuß: bukolische Diärese

6. - weibliche Zäsuren

7. - Interpunktionszäsur

 

1. caesura semiternaria

Zäsur nach dem 3. Halbfuß (= caesura semiternaria) d. h. nach der 2. Hebung (Betonung) in Verbindung mit einer Zäsur nach dem 7. Halbfuß (= caesura semiseptenaria) d. h. nach der 4. Hebung (Betonung):

 

Quidquid agis, ǁ prudenter agas ǁ et respice finem!   (Gesta Romanorum Cap. 103)

nitimur in ǁ vetitum semper ǁ cupimusque negata;   (Ovid, Am. 3, 4, 17)

sacra canunt ǁ funemque manu ǁ contingere gaudent.   (Verg. Aen. 2, 239)

Obstipui, ǁ steteruntque com(ae) et ǁ vox faucibus haesit.   (Verg. Aen. 2, 774)

 

2. caesura semiquinaria

Die häufigste Sprechpause findet sich nach dem 5. Halbfuß (= caesura semiquinaria) d. h. nach der 3. Hebung (Betonung) und ist meistens mit einem Satzzeichen verbunden:

 

Ovid, Epistulae ex Ponto 3,4,79:
   

arma virumque cano ǁ Troiae qui primus ab oris  (Verg. Aen. 1, 1)

Albanique patres, ǁ atqu(e) altae moenia Romae.  (Verg. Aen. 1, 7)

urbs antiqua fuit, ǁ Tyrii tenuere coloni.  (Verg. Aen. 1, 12)

ostia, dives opum ǁ studiisqu(e) asperrima belli;  (Verg. Aen. 1, 14)

si qua fata sinant, ǁ iam tum tenditque fovetque.  (Verg. Aen. 1, 18)

prima quod ad Troiam ǁ pro caris gesserat Argis  (Verg. Aen. 1, 24)

exciderant animo; ǁ manet alta mente repostum  (Verg. Aen. 1, 26)

Troas, reliquias ǁ Dana(um) atqu(e) immitis Achilli  (Verg. Aen. 1, 30)

Tantae molis erat ǁ Romanam condere gentem!  (Verg. Aen. 1, 34)

circum claustra fremunt; ǁ celsa sedet Aeolus arce  (Verg. Aen. 1, 56)

incidit in Scyllam, ǁ qui vult vitare Charybdim.  (Walter von Chatillon, Alexandreis 5, 301)

flebile principium ǁ melior fortuna secuta (e)st.  (Ovid, Met. 7, 518)

tempora mutantur, ǁ nosque mutamur in illis.  (Caspar Huberinus)

gaudia principium ǁ nostri sunt saepe doloris.  (nach Ovid, Met. 7, 796)

sed fugit interea, ǁ fugit irreparabile tempus  (Verg. Georg. 3, 284)

Turpia peiores ǁ reddunt proverbia mores   (MA Werner 55)

 

3. caesura trochaica

Seltener ist die caesura trochaica - κατ τρίτον τροχαον (kata triton trochaion) nach dem 3. Trochäus d. h. nach der ersten Kürze des 3. Versfußes: 

Ovid, Ars amatoria 3, 65:

 

o passi ǁ graviora, ǁ dabit ǁ deus ǁ his quoque finem   (Verg. Aen. 1, 199)

quid Troes ǁ potuere, ǁ quibus, ǁ tot ǁ funera passis   (Verg. Aen. 1, 232)

Obstipuit ǁ simul ipse ǁ simul ǁ perculsus Achates    (Verg. Aen. 1, 533)

Infandum, ǁ regina, ǁ  iubes ǁ renovare dolorem,    (Verg. Aen. 2, 3)

Quǣ́ tāntǣ́ ǁ tĕnŭḗrĕ ǁ mŏrǣ́ǁ quĭbŭs ǁ Hḗctŏr ăb ṓris   (Verg. Aen. 2, 282)

nec iam se ǁ capit unda, ǁ volat ǁ vapor ǁ ater ad auras   (Verg. Aen. 7, 466)

matronae ǁ puerique: ǁ vocat ǁ labor ǁ ultimus omnis.    (Verg. Aen. 11, 476)

sponte sua, ǁ sine lege ǁ fideǁ rectumque colebat.   (Ovid, Met. 1, 90)

et, ne sit ǁ scelerata, ǁ facit ǁ scelus: ǁ haud tamen ictus   (Ovid, Met. 7, 340)

exclamo ǁ male victor: ǁ "adest, ǁ mala, ǁ fictus adulter!   (Ovid, Met. 7, 741)

quid si me, ǁ Meleagre, ǁ tuam ǁ memor ǁ esse sororem    (Ovid, Met. 9, 149)

si verum ǁ  profitemur, ǁ amor. ǁ tamen ǁ  illa secuta est   (Ovid, Met. 9, 738)

sic ad me, ǁ miserande, ǁ redis? ǁ ' ait. ǁ adiacet undis    (Ovid, Met. 11, 728)

quod nollem, ǁ Galatea, ǁ tibi; ǁ modo ǁ copia detur:   (Ovid, Met. 13, 863)

mox somno ǁ cessere, ǁ regunt ǁ sua ǁ sidera puppem.   (Valerius Flaccus 2, 71)

flumina conticuere, ǁ iaceǁ cum ǁ flatibus aequor.   (Valerius Flaccus 3, 732)
 

4. caesura semiseptenaria

Zäsur nach dem 7. Halbfuß (= caesura semiseptenaria) d. h. nach der 4. Hebung (Betonung),

damit wird das Wort vor der Zäsur besonders hervorgehoben!
 

tum primuǁ subiere domos; ǁ domus antra fuerunt   (Ovid, Met. 1, 119)

omne nefaǁ fugitque pudoǁ verumque fidesque        (Ovid, Met. 1, 129)

in quoruǁ subiere locuǁ fraudesque dolique    (Ovid, Met. 1, 130)

barba graviǁ nimbis, II canis ǁ fluit unda capillis;    (Ovid, Met. 1, 266)

Italiaǁ fato profuguǁ Lavinjaque venit   (Verg. Aen. 1, 3)

Musa, mihi ǁ causas memoraǁ quo numine laeso   (Verg. Aen. 1, 8)

quidve dolens ǁ regina deum ǁ tot volvere casus   (Verg. Aen. 1, 9)

insigneǁ pietate virum, ǁ tot adire labores   (Verg. Aen. 1, 10)

impulerit. ǁ Tantaen(e) animiǁ caelestibus irae?   (Verg. Aen. 1, 11)

nate deaǁ quae nunc II animo ǁ sententia surgit   (Verg. Aen. 1, 582)

Infandum, ǁ regina, II iubes ǁ renovare dolorem   (Verg. Aen. 2, 3)

Heu pietas, ǁ heu prisca fidesǁ invictaque bello   (Verg. Aen. 6, 878)

 

5. Bukolische Diärese

Pause nach dem 4. Fuß des Hexameters - vor allem in der Hirtendichtung (Bukolik)
 

Ovid, Met. 4, 632:

et breve veǁ spatiiǁ exegit ǁ quattuor annum    (Ovid, Met. 1, 118)

(Ovid teilt durch die 3 Zäsuren (s.ternaria, s.quinaria, buk.Diär.) das Jahr in 4 Teile)

obstruat, at caeluǁ certe patet; ǁ ibimus illac!   (Ovid, Met. 8, 186)

qui foret, ignorans, ǁ quia naufragus, ǁ omine mota (e)st   (Ovid, Met. 11, 719)

namqu(e) erit ille mihi ǁ semper deus, ǁ illius aram   (Verg. Eclog. 1, 7)

Polli(o) et ipse faciǁ nova carmina; ǁ pascite taurum   (Verg. Eclog. 3, 86)

a te principium; ǁ tibi desinet: ǁ accipe iussis   (Verg. Eclog. 8, 11)

Ducit(e) ab urbeǁ domum, ǁ mea carmina, ǁ ducite Daphnim   (Verg. Eclog. 8, 100)

nescio quid furtivus amor parat. ǁ utere quaeso  (Tib.I, 5, 75)

vestrum praetor, is intestabilis ǁ et sacer esto   (Horaz, Serm. 2, 181)

 

6. Interpunktionszäsur

litora, ǁ mult(um) ill(e) et terris iactatus et alto   (Verg. Aen. 1, 3)

Musa, ǁ mihi causas memora, quo numine laeso   (Verg. Aen. 1, 8)

Karthag(o), ǁ Italiam contra Tiberinaque longe   (Verg. Aen. 1, 13)

ostia, ǁ dives opum studiisqu(e) asperrima belli;   (Verg. Aen. 1, 14)

Ille, ǁ vides, pura iuvenis qui nititur hasta,   (Verg. Aen. 6, 760)

Nunc age, ǁ Dardaniam prolem quae deinde sequatur  (Verg. Aen. 6, 756)

gloria, ǁ qui maneant Itala de gente nepotes,   (Verg. Aen. 6, 757)

 

7. Wortzäsur (podische Zäsur): Jeder Versfuß ist ein Wort

dignum ǁ mente ǁ domoque ǁ legentis ǁ honesta ǁ Neronis   (Hor. Ep. 1, 9, 4)

Pythie, ǁ Delie, ǁ te colo, ǁ prospice, ǁ votaque, ǁ firma  (Marius Victorinus 2516)

Praeter cetera me Romaene poemata censes   (Hor. Ep. 2, 2, 65)

Sparsis hastis longis campus splendet et horret   (Ennius, Scipio 14)

Quicum multa volutat gaudia clamque palamque   (Ennius, Annalen 242)

nec ventorum flamina flando suda secundent  (Lucilius 57)

per simulacra leonum cetera quae videt neque  (Lucr.IV, 759)

Corde capessere: semita nulla pedem stabilibat   (Ennius, Ann. 40)

haec ecfatus ibique latrones dicta faqcessunt   (Ennius, Annalen 59)

vestro, Musae, Phoebe dulces pangite versus   (?)  Schinnagl S. 171; Ramshorn S.446

disperg(e) hostes, distrahe, diduc, divide, differ   (Ennius ?)

poste recumbite vestraque pectora pellite tonsis   (Ennius, Ann. 218)

Dono, ducite doque volentibus cum magnis dis   (Ennius, Ann. 190; Cic.off.1,38,5)

ignis an umor an aura? quid horum? sanguen an ossa?   (Lucr. 1, 853)

 

8. Weibliche Zäsur nach der 1. Kürze der 2. Hebung

adspirate ǁ meis primaqu(e) ab origine mundi   (Ovid, Met. 1, 3)

dissociata ǁ locis concordi pace ligavit:   (Ovid, Met. 1, 25)
liberioris ǁ aquae pro ripis litora pulsant.   (Ovid, Met. 1, 42)
Aurea prima ǁ sata (e)st aetas, quae vindice nullo,   (Ovid, Met. 1, 89)

pollicitique ǁ fideǁ tangendo singula temptat   (Ovid, Met. 11, 108)
Arma virumque ǁ cano, Troiae qui primus ab oris    (Verg. Aen. 1, 1)

inferretque ǁ deos Latio, genus unde Latinum,    (Verg. Aen. 1, 6)

Albanique ǁ patres, atqu(e) altae moenia Romae.    (Verg. Aen. 1, 7)
ostia, dives ǁ opum studiisqu(e)) asperrima belli;   (Verg. Aen. 1, 14)
si qua fata ǁ sinant, iam tum tenditque fovetque.   (Verg. Aen. 1, 18)
Progeniem sed ǁ enim Troian(o) a sanguine duci   (Verg. Aen. 1, 19)
Tantae molis ǁ erat Romanam condere gentem!    (Verg. Aen. 1, 33)

explorare ǁ labor; mihi iussa capessere fas est.   (Verg. Aen. 1, 77)

 

9. Weibliche Zäsur nach der 1. Kürze der 4. Hebung

ádspiráte meís primáqu(e) ab ǁ orígine múndi   (Ovid, Met. 1, 3)

Carpitur acclivis per muta ǁ silentia trames,   (Ovid, Met. 10, 52)

Huic deus optandi gratum, sed ǁ inutile, fecit   (Ovid, Met. 11, 101)

ill(e), ut erat, virides amplexus ǁ in arbore ramos,  (Ovid, Met. 12, 22)

fit lapis, et superat serpentis ǁ imagine saxum.   (Ovid, Met. 12, 23)

Quod mare non novit, quae nescit ǁ Ariona tellus ?   (Ovid, Fast.. 2, 83)

explorare labor; mihi iussa ǁ capessere fas est.   (Verg. Aen. 1, 77)

 

Elegisches Distichon

besteht aus einem Hexameter und einem Pentameter:

 

Donec eris ǁ sospes, ǁ multos ǁ numerabis amicos   (Ovid, Tristia 1, 9, 5+6)

     Tempora si fuerint ǁ nubila solus eris.

Solange du glücklich bist, wirst du viele Freunde zählen,
   wenn die Zeiten düster sind, wirst du allein sein.

 

Venturae ǁ memores ǁ iam nunc ǁ estote senectae:    (Ovid, Ars am. 3, 59+60)

     sic nullum vobis ǁ tempus abibit iners!

Jetzt schon sollt ihr an das kommende Alter deken,

   so wird euch keine Zeit unnütz verstreichen!

 

Nec quae praeteriit, ǁ iterum revocabitur unda,   (Ovid, Ars am. 3, 63+64)
     N
ec quae praeteriit, ǁ hora redire potest.

Weder wird eine Welle, die vorbeigegangen ist, zurückgerufen werden.

   noch kann eine Stunde, die verstrichen ist, zurückkehren.

 

creverunt ǁ  et opeǁ et opuǁ  furiosa cupido,   (Ovid, Fast, 1, 211+212)
     
et, cum possideant ǁ plurima, plura petunt.
Es wuchsen sowohl Reichtum als auch wahnsinnige Gier nach Reichtum

   und obwohl man sehr viel besitzt, strebt man nach mehr.

conscia mens ǁ  recti ǁ famae ǁ  mendacia risit,   (Ovid, Fast, 4, 311+312)
     s
ed nos in vitiuǁ credula turba sumus.  

Ein gutes Gewissen lachte über die Lügen des Gerüchts,

    aber wir sind dem Laster gegenüber eine leichtgläubige Schar.

 

Tempora labuntur, ǁ tacitisque senescimus annis,    (Ovid, Fast, 6, 771+772)
     
et fugiunt freno ǁ non remorante dies.
Die Zeit eilt dahin, wir altern in stillen Jahren

   und es fliehen die Tage, kein Zügel hält sie auf.

 

Cum repeto noctem, ǁ qua tot mihi cara reliqui,    (Ovid, Tristia 1, 3, 3+4)
     l
abitur ex oculis ǁ nunc quoque gutta meis.
Wenn ich wieder an die Nacht denke, in der ich so viele mir teure Dinge verlassen habe.
 

   gleitet auch jetzt noch eine Träne aus meinen Augen.

 

Si, ǁ quotiens ǁ peccant ǁ homines, ǁ  sua ǁ  fulmina mittat   (Ovid, Tristia 2, 33 + 34)
     
Iuppiter, exiguo ǁ tempor(e) inermis erit.
Wollte, sooft die Menschen moralisch falsch handeln, Juppiter seine Blitze

   schleudern, wäre er in kurzer Zeit waffenlos.

 

Crede mihi, ǁ bene qui ǁ latuit, ǁ bene ǁ vixit, et intra   (Ovid, Tristia 3, 4, 25+26)
     f
ortunam debet ǁ quisque manere suam!
Glaub mir, gut hat der gelebt, der zurückgezogen gelebt hat und ein jeder

   soll innerhalb seiner Lebensstellung bleiben!

 

Exit in inmensum ǁ fecunda licentia vatum,    (Ovid, Amores 3, 12, 41+42)
    
obligat historica ǁ nec sua verba fide.
Die fruchtbare Freiheit der Dichter wächst ins Unermessliche
     und verpflichtet ihre Worte nicht zu historischer Treue.

 

Fertilior seges est ǁ alienis ǁ semper in agris,    (Ovid, Ars am. 1, 349+350)
     V
icinumque pecus ǁ grandius uber habet.
Fruchtbarer ist immer die Saat auf fremden Äckern

     und das Nachbarvieh hat das größere Euter.  

 

Quid magis est ǁ saxo ǁ durum, ǁ quid mollius unda?   (Ovid, Ars am. 1, 475+476)
     D
ura tamen molli ǁ saxa cavantur aqua.
Was ist härter als Stein, was weicher als Wasserr?

   dennoch werden harte Felsen ausgehöhlt von weichem Wasser.

 

Utendum (e)st  ǁ aetate: ǁ cito ǁ pede ǁ labitur aetas,    (Ovid, Ars am. 3, 65+66)
     N
ec bona tam sequitur, ǁ quam bona prima fuit.

Man muss die Zeit nützen: mit schnellem Fuss gleitet die Zeit dahin,

   und nicht folgt eine so gute Zeit wie sie vorher war.

 

Forma bonuǁ  fragil(e)st ǁ, quantumqu(e) accedit ad annos   (Ovid, Ars am. 3, 113+114)
     F
it minor, et spatio ǁ carpitur ipsa suo.

Schönheit ist ein zerbrechliches Gut, je mehr sie in die Jahre kommt,

   umso weniger wird sie und durch ihre eigene Dauer wird sie selbst geschwächt.

 

Ut desint  ǁ vires,  ǁ  tamen est ǁ laudanda voluntas:   (Ovid, Ep. 3, 4, 79+80)
       h
ac ego contentoǁ auguror esse deos.  

Mögen die Kräfte fehlen, dennoch muss der Wille gelobt werden,

   mit dem sind die Götter, wie ich vermute, zufrieden.

 

Omnia sunt ǁ  hominuǁ tenui ǁ pendentia filo    (Ovid, Ep. 4, 3, 35+36)
       
et subito casuǁ quae valuere, ruunt.

Alles Menschliche hängt an einem dünnen Faden

   und durch einen plötzlichen Zufall, stürzt zusammen, was stark war.

 

Principiiǁ obstaǁ sero ǁ medicina paratur,   (Ovid, Rem. 91+92)
     c
um mala per longaǁ convaluere moras.

Widerstehe den Anfängen; zu spät bereitet man Medizin,

   wenn das Übel durch lange Zeit stark geworden ist.

 

Navita de ventis, ǁ de tauris narrat arator,   (Properz, Elegiae 2, 1, 43+44)
    
enumerat mileǁ vulnera, II pastor oves;
Der Seemann erzählt von den Winden, von den Stieren der Bauer,

   es zählt der Soldat seine Wunden, der Hirte die Schafe.

 

Od(i) et amoǁ quar(e) id faciam, ǁ fortasse requiris.   (Catull, 85)
    n
escio, sed fieri ǁ senti(o) et excrucior.

Ich hasse und liebe zugleich, warum ich das mache, fragst du vielleicht.

   ich weiß es nicht, aber ich merk, dass es geschieht und es quält mich.

  

Si fueris Romaeǁ Romano vivito more,   (nach Augustinus, Epistulae 54, 2, 3)

    si fueris alibiǁ vivito sicut ibi!

Wenn du in Rom bist, sollst du nach römischer Sitte leben,

   wenn du anderswo bist, sollst du leben wie dort!

 

Nescio quǁ natale soluǁ dulcedine cunctos    (Ovid, Ep.ex Ponto 1, 3, 35) 
   d
ucit et inmemoreǁ non sinit esse sui.

Durch irgendeine Süße zieht uns alle die Heimaterde an,

   und lässt nicht zu, dass wir nicht an sie denken.

 

Dic, ǁ hospes, ǁ Spartae ǁ nos t(e) hiǁ vidisse iacentes   (Cicero, Tusc.1, 101)

     Dum sanctis patriae ǁ legibus obsequimur. 

 

 ξεῖν’, ǁ γγέλλειν ǁ Λακεδαιμονίοις ὅτι τδε   (Simonides von Keos, Thermopylen Epigramm)

   κείμεθα, τοῖς κείνων ǁ ήμασι πειθόμενοι

 

Wanderer, kommst du nach Sparta, verkündige dorten, du habest  (Schiller, Der Spaziergang)

       uns hier liegen gesehn, ǁ wie das Gesetz es befahl

 


HOME Home        VERSLEHRE Verslehre